Jeśli należysz to grona tych (nie)szczęśliwców, którzy w tym roku zdają maturę, przeczytaj ten tekst. I to od deski do deski. Zdradzamy w nim, co trzeba umieć na maturę z polskiego, jak wygląda egzamin i czym różni się matura rozszerzona od podstawowej. Gotowy na megadawkę przydatnych rzeczy na maturę z polskiego? Zapraszamy.
Gdzie szukać informacji, co trzeba wiedzieć na maturę z polskiego
Pierwsza sprawa – gdzie szukać rzetelnych informacji o tym, co trzeba widzieć na maturę z polskiego. Możesz przetrząsać zasoby internetu i przeglądać 20. stronę wyników wyszukiwania w Google. Jednak źródło wszelkiej wiedzy o maturze z polskiego jest tylko jedno – Centralna Komisja Egzaminacyjna. To właśnie ona określa, jak wygląda egzamin, a także jaka wiedza może pojawić się na egzaminie.
Zajrzyj na stronę CKE. Znajdziesz tam dokumenty opisujące dokładnie, co warto wiedzieć na maturę z polskiego:
- Komplet informacji o egzaminie maturalnym opisujący ogólne wymogi dla matury z każdego przedmiotu.
- Informator o egzaminie maturalnym z języka polskiego od roku szkolnego 2014/2015.
- W Informatorze znajdziesz przykłady zadań, ich rozwiązania oraz punktację wraz ze schematem oceniania.
- Arkusze maturalne z lat poprzednich. Dzięki nim zorientujesz się, jak skonstruowany jest arkusz maturalny z polskiego i jakie zadania pojawiły się na maturze do tej pory.
- Podstawa programowa z języka polskiego, która zawiera pełny wykaz umiejętności z polskiego, jakie musisz znać na maturę z polskiego. Pamiętaj, że to nie tylko wiedza w liceum (technikum), ale także z wcześniejszych etapów edukacji.
Uwaga! Jeśli będziesz zdawać maturę od roku 2023, czeka Cię nowa formuła egzaminu. Niestety, nie wiadomo o niej jeszcze zbyt wiele, więc śledź na bieżąco pojawiające się informacje na stronie CKE.
Tak, dokumentów jest sporo, dlatego przygotowaliśmy na ich podstawie wyciąg najważniejszych informacji, co warto umieć na maturę z polskiego.
Matura z polskiego – co trzeba wiedzieć o formule egzaminu
Matura z języka polskiego na poziomie podstawowym jest obowiązkowa. Musisz do niej przystąpić. Na dodatek składa się z dwóch części – egzaminu pisemnego oraz egzaminu ustnego.
Egzamin pisemny z języka polskiego jest pierwszym egzaminem na maturze. Jego data ustalana jest przez CKE dla wszystkich maturzystów w Polsce w tym samym dniu. Natomiast termin egzaminu ustnego z języka polskiego ustalany jest przez dyrekcję szkoły dla poszczególnych klas.
Aby zaliczyć w całości maturę, musisz zdać zarówno część pisemną egzaminu z polskiego, jak i ustną. Warunkiem jest zdobycie minimum 30% punktów z każdej części.
(Uwaga! W roku 2021 ze względu na sytuację związaną z pandemią koronawirusa, maturzyści nie będą zdawać matur ustnych z żadnych przedmiotów. Zmienia się także czas matur. Nie będzie to zwyczajowy maj. Matury rozpoczną się 8 czerwca)
Jak wygląda matura pisemna z języka polskiego
Egzamin pisemny z języka polskiego trwa 170 minut. Matura pisemna z polskiego sprawdza dwie podstawie umiejętności – czytanie ze zrozumieniem oraz tworzenie własnego tekstu. W arkuszu zobaczysz więc test czytania ze zrozumieniem oraz polecenie napisania wypracowania.
Test czytania ze zrozumieniem zawiera jeden krótki tekst (ok. 500 słów) lub dwa krótkie teksty powiązane ze sobą tematycznie (łącznie ok. 500 słów) oraz pytania do tekstu (tekstów).
W tej części egzaminu pisemnego pracujesz na tekście popularnonaukowym (np. z wiedzy o języku), publicystycznym (np. felieton, esej, recenzja) lub politycznym (przemówienie).
Za test czytania ze zrozumieniem możesz zdobyć 20 punktów.
Konstruowanie tekstu własnego to po prostu napisanie wypracowania. Do wyboru masz dwie formy – tekst argumentacyjny na podstawie fragmentu dzieła literackiego (epika lub dramat) lub interpretacja utworu lirycznego.
Wypracowanie to maksymalnie 50 punktów.
Aby zdać maturę pisemną z języka polskiego, nie wystarczy tylko rozwiązać testu. Nawet jeśli napiszesz go bezbłędnie, to i tak nie osiągniesz pułapu 30%. Wniosek jest prosty – musisz zebrać także punkty za tworzenie tekstu własnego.
Co trzeba umieć na maturę z polskiego – część testowa na maturze pisemnej
Pytania w części testowej sprawdzą, czy potrafisz przedstawić sens tekstu, jego ogólne przesłanie oraz wskazać, jak budowa tekstu podkreśla tematykę tekstu. Najważniejszymi umiejętnościami są tu:
- wnioskowanie na podstawie przesłanek zawartych w tekście;
- wskazywanie tezy i argumentów;
- odróżnianie informacji od opinii;
- zajmowanie własnego stanowiska wobec opinii autora.
Jednym z najtrudniejszych zadań w części testowej jest konstruowanie streszczenia logicznego tekstu. Podczas przygotowań do egzaminu przećwicz szczególnie tę umiejętność.
Test w części pisemnej sprawdza także Twoją wiedzę i świadomość językową. Czy potrafisz przeanalizować budowę słów i zdań. Czy znasz środki językowego wyrazu. Czy znasz zasady gramatyczne. Według wytycznych CKE musisz przygotować się na polecenia związane z:
- synonimami, antonimami, homonimami, normą językową, błędami językowych, definiowania pojęć użytych w tekście;
- budowy słowotwórczej wyrazów;
- odmiany wyrazów;
- budowy wypowiedzeń (części zdania);
- określania funkcji tekstu;
- rozpoznawania cech gatunkowych tekstu;
- wskazywania cech stylu;
- rozpoznawania zabiegów stylizacyjnych.
Jak widzisz, umiejętności tych nie opanujesz bez obycia z tekstami. W trakcie edukacji musisz dużo czytać. I to nie tylko tekstów literackich, ale także publicystycznych i popularnonaukowych.
Co trzeba umieć na maturę z polskiego – wypracowanie na maturze pisemnej
Aby napisać wypracowanie na maturze, musisz opanować pisanie tekstu argumentacyjnego (rozprawki) lub interpretacji wiersza.
W tekście argumentacyjnym rozważasz problem postawiony w poleceniu, czyli formułujesz tezę oraz wskazujesz argumenty, które ją potwierdzają. Zarówno teza jak i argumenty muszą odwoływać się do załączonego fragmentu tekstu literackiego. Aby uzasadnić swoje stanowisko, odwołaj się także do się do innych dzieł artystycznych – utworów literackich, obrazów, plakatów, filmów, spektakli teatralnych itd.
Na maturę pisemną z polskiego trzeba więc wiedzieć dość sporo na temat lektur. Im więcej ich znasz, tym lepiej opracujesz temat. Na dodatek gdy załączony tekst jest fragmentem lektury oznaczonej w podstawie programowej gwiazdką, musisz wykazać się znajomością całego utworu.
A co trzeba umieć na maturę pisemną z polskiego, jeśli chodzi o interpretację tekstu lirycznego? Tu musisz sformułować tezę interpretacyjną, czyli napisać, jak Ty rozumiesz przesłanie utworu. Potem uzasadniasz swoją interpretację, odwołując się do wiersza.
Oczywiście wypracowanie sprawdzi też Twoje umiejętności językowe (ortografia, interpunkcja, składnia, styl) oraz konstrukcji tekstu (kompozycja).
Matura z polskiego – co trzeba wiedzieć o części ustnej egzaminu
Część ustana egzaminu z polskiego, wprawia maturzystów w popłoch. Nic dziwnego – stajesz przed komisją, losujesz temat, masz 15 minut na przygotowanie się, a potem 10 minut na zaprezentowanie swojej wypowiedzi. Gdy przetrwasz to wszystko, czeka Cię jeszcze 5 minut rozmowy z komisją. Całość egzaminu nie może przekroczyć 30 minut.
Co warto umieć na maturę ustną z polskiego?
Na pewno konstruować spójną, przemyślaną wypowiedź argumentacyjną. Widzisz tu pewne podobieństwo do matury pisemnej? Zgadza się. Tak naprawdę na egzaminie ustnym z polskiego trzeba umieć to samo, co na pisemnym – argumentować sformułowaną tezę, odwołując się do załączonego fragmentu tekstu.
Na ustnym egzaminie maturalnym z polskiego losujesz tekst związany z fragmentem tekstu literackiego, innego tekstu kultury (obrazem, rzeźbą, architekturą) lub z tekstem popularnonaukowym z zakresu języka.
Pu też przyda się znajomość lektur i spore oczytanie. I oczywiście umiejętność sprawnego operowania językiem mówionym, bo ocenie podlega nie tylko wiedza, ale też:
- organizacja wypowiedzi monologowej;
- język i styl wypowiedzi monologowej i dialogowej;
- meritum wypowiedzi dialogowej i przestrzeganie zasad uczestniczenia w rozmowie.
Jeśli więc przez całą dotychczasową edukację, migałeś się na lekcjach od odpowiedzi przy tablicy, matura ustna może być dla Ciebie sporym wyzwaniem.
Co warto wiedzieć na maturę z polskiego – poziom rozszerzony
Na koniec zostawiamy to, co trzeba umieć na maturę z polskiego na poziomie rozszerzonym. Ta część jest jedynie dla chętnych – prawdziwych fascynatów literatury i języka.
Matura na poziomie rozszerzonym trwa 180 minut i składa się tylko z części pisemnej. Jest ona bardzo podobna w konstrukcji do poziomu podstawowego. To wypracowanie na podstawie załączonego tekstu. Do wyboru masz znów wypowiedź argumentacyjną lub interpretację. Jednak rozprawka bazuje na tekście teoretycznoliterackim, a interpretacja obejmuje porównanie 2 tekstów lirycznych.
Co trzeba umieć na maturę rozszerzoną z polskiego? Oczywiście wszystko to, co na poziomie podstawowym, jednak maturzysta wykazać się musi o wiele większą świadomością w odbiorze dzieł literackich, a więc:
- Samodzielnie określić główny problem w tekście teoretycznym.
- Sformułować stanowisko wobec problemu, które zaprezentował autor tekstu.
- Uzasadnić własne stanowisko, odwołując się do innych, dowolnie wybranych tekstów kultury.
- Sformułować tezę interpretacyjną i wskazać podobieństwa i/lub różnice między utworami lirycznymi.
- Przywołać szerokie konteksty interpretacyjne potwierdzające tezę.
Pamiętaj, że wynik matury na poziomie rozszerzonym nie ma wpływu na zdanie matury, ale może zadecydować, czy dostaniesz się na określony kierunek studiów.
Matura język polski – czy rzeczywiście musisz wiedzieć to wszystko
Gdy zastanawiasz się, co trzeba umieć na maturę z języka polskiego, możesz poczuć się przytłoczony. Tyle wiedzy, tyle lektur, tyle pojęć... Spokojnie. Nawet jeśli nie znasz na pamięć wszystkich lektur, jakie pojawiły się na lekcji w liceum, ani nie wkułeś wszystkich informacji na temat epok literackich, Twój wynik z egzaminu nie musi być niski. Matura z polskiego to przede wszystkim umiejętność uważnego czytania ze zrozumieniem i logiczne myślenie. Zerknij na parę rad, jak przygotować się do matury i działaj!
