Jak napisać wypracowanie na maturze? To pytanie zadają sobie co roku tysiące maturzystów. Nic dziwnego. W końcu za wypracowanie maturalne z polskiego można dostać aż 50 punktów na 70 możliwych. Jest się o co bić! Jeśli więc zachodzisz w głowę, jakie zasady pisania wypracowania maturalnego zapewnią Ci sukces, podrzucamy Ci 11 konkretnych porad.
1. Dowiedz się, na czym polega wypracowanie na maturze
Jeśli chcesz wiedzieć, jak dobrze napisać wypracowanie na maturze, przede wszystkim dowiedz się, jakie wymagania stawia przed Tobą ta część egzaminu i jakimi umiejętnościami musisz się wykazać.
Gdzie szukać wiarygodnych informacji? Koniecznie zajrzyj na stronę Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Tam znajdziesz informator, który szczegółowo przedstawia, jak wygląda pisemny egzamin maturalny z języka polskiego, w tym schemat wypracowania maturalnego z polskiego.
Wypracowanie ma maturze ma charakter argumentacyjny. Musisz więc udowodnić, że potrafisz sformułować własną opinię (tezę), a następnie ją logicznie uzasadnić. I właśnie ta umiejętność jest kluczowa, aby dobrze napisać wypracowanie na maturze.
2. Zapoznaj się z kryteriami oceniania
W tym, jak napisać wypracowanie na maturze, bardzo pomaga znajomość kryteriów oceniania. Jeśli znasz zasady przyznawania punktów, wiesz na co zwracać uwagę w swoim tekście.
Egzaminator maturalny oceni Twoją pracę według 5 kryteriów:
- Rozwinięcie tematu – czy Twoja praca jest zgodna z tematem, czy ma poprawnie sformułowaną tezę i logiczne argumenty odwołujące się do tekstów kultury.
- Kompozycja – czy Twój tekst jest spójny i ma strukturę charakterystyczną dla tekstu argumentacyjnego.
- Język – czy poprawnie budujesz zdania, odmieniasz wyrazy.
- Styl – czy stosujesz styl dostosowany do tekstu argumentacyjnego.
- Zapis – czy Twoja praca zawiera błędy ortograficzne i interpunkcyjne.
Zwróć szczególną uwagę na rozwinięcie tematu. To właśnie za to kryterium możesz zdobyć najwięcej punktów.
3. Wybierz – rozprawka czy interpretacja?
Bazą dla wypracowania maturalnego jest fragment tekstu literackiego. Do wyboru będziesz mieć 2 tematy i dwie formy tekstu. Jeden będzie wymagał napisania rozprawki, drugi – interpretacji tekstu poetyckiego.
Rozprawka składa się z polecenia i tekstu epickiego lub dramatycznego. Dlatego, aby napisać poprawnie wypracowanie maturalne z polskiego, musisz:
- dobrze zrozumieć załączony tekst,
- sformułować własne stanowisko wobec problemu przedstawionego w temacie,
- uzasadnić swoje stanowisko.
Interpretacja tekstu poetyckiego polega na tym, że przedstawiasz propozycję odczytania utworu poetyckiego, czyli:
- samodzielnie stawiasz tezę interpretacyjną,
- uzasadniasz tezę, odwołując się do treści utworu,
- przywołujesz konteksty potrzebne, aby odczytać utwór (np. biograficzny, historycznoliteracki, filozoficzny).
Który z tematów wybrać? Jeśli dobrze czujesz poezję, potrafisz odczytywać przenośnie i analizować środki artystycznego wyrazu – dasz sobie radę z interpretacją.
Ale jeśli utwory poetyckie to dla Ciebie czarna magia – nie ryzykuj. Wybierz rozprawkę, która już w temacie zasugeruje Ci, jaki główny problem przedstawia załączony fragment literacki. Tutaj nie musisz (choć oczywiście możesz) odwoływać się do konstrukcji utworu czy analizy środków artystycznych. Rozprawka jest więc prostszą formą wypracowania na maturze.
4. Utrwal lektury obowiązkowe
Wypracowanie typu maturalnego wymaga, żeby na rozprawce odwołać się w argumentacji do załączonego tekstu oraz do wybranych tekstów kultury – innych tekstów literackich, ale także filmów, dzieł malarskich czy rzeźb.
Dlatego jeśli zastanawiasz się, jak napisać pracę maturalną, wiedz jedno – nie ominie Cię znajomość lektur. I to dokładna! Bo jeśli tekst na rozprawce będzie pochodził z lektury z gwiazdką – czyli obowiązkowej – to w argumentacji jest wymagane odwołanie się do znajomości całej lektury.
Na pocieszenie – lista lektur obowiązkowych, jakie mogą pojawić się na maturze, jest ściśle określona w podstawie programowej, więc do matury możesz mieć je wszystkie w małym paluszku.
5. Zrób powtórkę z epok literackich
Każdy, kto myśli, jak napisać wypracowanie na maturze z polskiego, aby zdobyć wysoką punktację, musi się wykazać znajomością epok literackich.
Jeśli nawiążesz do kontekstu historycznego czy odwołasz się do prądu literackiego, egzaminator na pewno to doceni. Ale uwaga! To nawiązania musi być funkcjonalne. Nie pisz wszystkiego, co wiesz o danej epoce, ale wybierz to, co wiąże się z rozważanym problemem i co możesz wykorzystać w argumentacji.
6. Przemyśl, czego dotyczy temat rozprawki
Jak zacząć wypracowanie maturalne? Zanim w ogóle zaczniesz pisać rozprawkę, przeanalizuj uważnie temat. Zastanów się, czego dotyczy problem. Jakie pytania stawia. Czy możesz jednoznacznie rozstrzygnąć dylemat, czy raczej Twoja opinia będzie „trochę na tak” i „trochę na nie”?
Gdy formułujesz tezę (lub hipotezę), sięgnij koniecznie do załączonego tekstu. Przeczytaj go z dużym zrozumieniem. To właśnie załączony fragment pomoże Ci zinterpretować temat rozprawki i podpowie, jaką tezę lub hipotezę sformułować.
Pamiętaj także, że wypracowanie maturalne masz napisać na bazie tekstów kultury, a nie własnych doświadczeń. Unikaj więc rozważań, których nie możesz zilustrować przykładami z literatury.
7. Zastosuj schemat wypracowania maturalnego (wzór)
Wstęp – rozwiniecie – zakończenie. Znasz to? Oczywiście! Nie raz pewnie pani do polskiego powtarzała, że każda dłuższa wypowiedź musi mieć uporządkowaną strukturę. Rozprawka na maturze także.
Jak wygląda schemat rozprawki maturalnej z polskiego?
Wypracowanie maturalne – wstęp:
- Wprowadź czytelnika w problematykę,
- zachęć do lektury całości wypracowania,
- przedstaw swoje stanowisko wobec problemu podanego w temacie.
Wypracowanie maturalne – rozwinięcie:
- Przedstaw argumenty,
- zilustruj argumenty przykładami z załączonego tekstu,
- zilustruj argumenty przykładami z innych tekstów.
Wypracowanie maturalne – zakończenie:
- Podsumuj przedstawione rozważania,
- Zachęć czytelnika do refleksji nad przedstawionym problemem.
8. Zrób plan wypracowania maturalnego
Gdy na maturze z języka polskiego przemyślisz temat oraz zapoznasz się z załączonym tekstem, nigdy od razu nie zabieraj się za pisanie. Najpierw zrób plan. Możesz do tego wykorzystać właśnie schemat wypracowania maturalnego. Zapisz w punktach, co umieścisz we wstępie do wypracowania maturalnego (teza!) i jakie argumenty omówisz w rozwinięciu.
Plan wypracowania maturalnego możesz także zrobić w postaci schematu, tabelki czy mapy myśli. Mogą to być po prostu wynotowane myśli. Ważne, aby najpierw przemyśleć całość treści, a dopiero potem zacząć redagowanie tekstu.
Dzięki planowi Twoja praca maturalna będzie uporządkowana, logiczna i jasna. Nie zgubisz żadnej ważnej myśli, a samo pisanie pójdzie Ci szybciej.
9. Zgromadź słownictwo
Żeby podczas egzaminu, nie zastanawiać się, jak napisać wypracowanie maturalne, przygotuj sobie wcześniej potrzebne słownictwo. Utrwal sobie zwroty i wyrażenia, które będą Ci potrzebne, aby skonstruować poszczególne części wypracowania maturalnego.
We wstępie do wypracowania maturalnego użyj zwrotów, które wprowadzają w tematykę i prezentują tezę:
Celem moich rozważań jest… Postaram się przedstawić swoje refleksje na temat… We wstępie ujawnię swój pogląd… Pragnę w swojej pracy uzasadnić następującą tezę…
W rozwinięciu pracy przydadzą Ci się zwroty wprowadzające argumentację oraz odwołujące się do przykładów:
Zacznę od… Czas (pora) na uzasadnienie twierdzenia… Po pierwsze… Po drugie… Po trzecie… Potwierdzę to przykładem… Przytoczę jeszcze jeden argument… Świadczy o tym przykład…
A w zakończeniu warto użyć zwrotów, które podsumują całość rozważań:
Mam nadzieję, że udało mi się udowodnić…Przytoczone przeze mnie argumenty świadczą o tym, że… Wszystko to prowadzi do wniosku, iż… Na podstawie przytoczonych argumentów sądzę, że…
Gdy zastosujesz różnorodne słownictwo, egzaminator oceni Twoje wypracowanie wyżej pod względem stylistyki.
10. Zostaw sobie czas na poprawki
Po napisaniu wypracowania na maturze przeczytaj jeszcze raz (a najlepiej dwa razy!) cały tekst. Teraz pora, żeby wychwycić wszystkie usterki, jakie wkradły się podczas pisania – źle postawione lub brakujące przecinki, literówki, błędy ortograficzne.
Pamiętaj, że jednym z kryteriów oceny wypracowania maturalnego na polskim jest zapis, czyli właśnie ortografia i interpunkcja. Dlatego warto wygospodarować sobie czas podczas egzaminu na korektę tekstu.
Sprawdź także, czy Twoje wypracowanie maturalne ma wystarczającą objętość. To minimum 250 słów (czyli mniej więcej 1,5 strony). Jeśli napiszesz krótszą pracę, egzaminator nie przyzna Ci punktów za kompozycję, styl, język oraz zapis.
11. Ćwicz pisanie wypracowań maturalnych
Jak nauczyć się pisać wypracowania maturalne? Oczywiście ćwiczyć, ćwiczyć i jeszcze raz ćwiczyć.
Od czego zacząć trening wypracowania maturalnego? Przejrzyj najpierw tematy, jakie pojawiły się do tej pory na egzaminie maturalnym z języka polskiego. Znajdziesz je na stronie CKE lub w zbiorze zadań maturalnych.
Potem zapoznaj się z przykładowymi rozwiązaniami. CKE co roku publikuje rozwiązania wraz z omówieniem. Możesz więc sprawdzić, na co zwracają uwagę egzaminatorzy podczas sprawdzania prac i uniknąć typowych błędów.
W końcu tworzenie własnych tekstów. Choć napisanie wypracowania maturalnego zajmuje sporo czasu, ten wysiłek się opłaci. Utrwalisz sobie budowę rozprawki, wzbogacisz słownictwo i przetrenujesz interpretację utworów.
Gdy nauczysz się pisać wypracowanie na maturze, Twój stres na maturze będzie zdecydowanie mniejszy. Zamiast ślęczeć nad arkuszem i zastanawiać się, jak poprawnie napisać wypracowanie na maturze, od razu weźmiesz się do pracy.
Jak napisać dobre wypracowanie na maturze? Już wiesz!
Oto zasady pisania wypracowania maturalnego, dzięki którym masz szansę zdobyć naprawdę wysoki wynik. Pamiętaj, że praca maturalna na poziomie podstawowym sprawdza przede wszystkim umiejętność formułowania opinii i jej logicznego argumentowania. A tę umiejętność ćwiczysz na języku polskim od szkoły podstawowej. Na pewno dasz radę. Trzymamy kciuki!